Επιστολές του Νικολάι Καραμζίν προς τον Ιωάννη Καποδίστρια και του Ιω. Καποδίστρια προς την Αικατερίνα Αντρέγιεβνα Καραμζίνα

Νικολάι Καραμζίν και Ιωάννης Καποδίστριας

Μετάφραση

Δημήτρης Μπαλτάς   

Δρ Φιλοσοφίας, Φιλόλογος Α' Αρσακείου Λυκείου Ψυχικού

1.

Αγαπητέ και σεβαστέ μου φίλε,

Συναντηθήκαμε ξανά με τον ευγενικό Μπλουντώφ με ακόμη μεγαλύτερη χαρά από ό,τι συνήθως: μας μίλησε για εσάς! Ρωτήσαμε κατ’ αρχάς πώς είναι η υγεία σας και η διάθεσή σας που δεν διακρίνεται εκ πρώτης όψεως). Μείναμε ικανοποιημένοι με αυτά που μας είπε, αλλά πολλές άλλες ερωτήσεις που κάναμε για την όμορφη ψυχή σας, τις σκέψεις του δραστήριου πνεύματός σας, τον εντυπωσιακό τρόπο που οραματίζεστε το μέλλον, έμειναν, δυστυχώς, αναπάντητες. Όμως, ακούγοντας τον κοινό μας φίλο να μου περιγράφει τις συζητήσεις μαζί σας, νόμισα, κάποιες φορές, ότι ακούω να μιλάτε εσείς ο ίδιος! Πόσο ζηλεύω αυτές τις ευχάριστες στιγμές! Τα χρόνια που περνούν, η κλονισμένη υγεία μου, οι δυσάρεστες περιστάσεις που μας χωρίζουν και διαρκούν για πάντα, όλα αυτά με κάνουν να μην ελπίζω ότι τα χρόνια που πέρασαν θα ξαναγυρίσουν. Για να παρηγορούμαι, λέω στον εαυτό μου: «Αν και μακριά μας, κάποιες φορές μας σκέφτεται, κι έτσι είμαστε αθάνατοι. Η ψυχική επαφή δεν σταματά με την αποσύνθεση του σώματός μας· αυτός που μένει διατηρεί μία ανάμνηση, και αυτός που φεύγει ίσως να κερδίζει περισσότερα από αυτά που χάνει. Οι ταξιδιώτες στον κόσμο αυτόν είναι πολύ απασχολημένοι και δεν διαθέτουν χρόνο για να καλλιεργήσουν μία φιλία· μόνο στην δύση του βίου μας αναζητούμε την επαφή, και ο χρόνος που έχουμε χάσει θα αναπληρωθεί στην αιώνια ζωή». Τέτοιες σκέψεις με απασχολούν τώρα, περισσότερο από τις συζητήσεις για την κοινωνία, και δίνουν στην ψυχή μου μια ζεστασιά που την χρειάζομαι για την οικογένειά μου, τους φίλους μου και για την Ιστορία [που γράφω και] που ολοκληρώνεται (κληρονομιά για τις επόμενες γενιές, αν τη θέλουν, αν όχι, καλώς!). Ναι, γερνάω χωρίς να έχω ξοφλήσει ακόμη. Πόσο αγαπώ ακόμη τους συνταξιδιώτες μου! Πόσο στενοχωριέμαι για την δυστυχία τους και πόσο λυπάμαι για όλους αυτούς τους ανθρώπους, για όλα αυτά τα έθνη!... Μόλις φύγαμε από το Τσάρσκογιε Σελό, όπου μείναμε στην απόλυτη ερημιά για περισσότερο από δύο μήνες: Πόσο ήρεμος αισθανόμουν όταν δεν υπέφερα από τους πόνους, τι ευχάριστες στιγμές έζησα όλον αυτόν τον καιρό με την οικογένειά μου και μερικές φορές ακόμη και εντελώς μόνος μου! Η εργασία, το διάβασμα, οι φθινοπωρινοί περίπατοι, συχνά νυχτερινοί, ήταν πραγματικά μαγευτικοί. Χωρίς να τρέμω φοβερά την ιδέα του θανάτου, μάλιστα ενίοτε τον περιμένω ακόμη και με κάποια συμπάθεια, επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Ρουσώ: «Όποιος αποκοιμάται στην αγκαλιά ενός πατέρα, δεν νοιάζεται να ξυπνήσει», εξακολουθώ να απολαμβάνω την γλυκύτητα της ζωής με τον δικό μου τρόπο, που ξεφεύγει από την βούλησή μου. Φτάνοντας στο τέλος της καριέρας μου, ευχαριστώ τον Θεό για το πεπρωμένο μου. Ίσως κάνω λάθος, αλλά έχω την συνείδησή μου ήσυχη∙ η αγαπημένη μου πατρίδα δεν έχει τίποτε να μου προσάψει∙ ήμουν πάντοτε έτοιμος να την υπηρετήσω χωρίς συμβιβασμούς, και πρέπει να λογοδοτήσω μόνο στην ίδια την Ρωσία γι’ αυτό: Ναι, δεν έκανα τίποτε άλλο παρά μονάχα να καταγράψω την ιστορία αυτών των αιώνων βαρβαρότητας∙ δεν βρέθηκα ούτε στα πεδία των μαχών, ούτε στα κρατικά συμβούλια∙ αλλά επειδή δεν είμαι ούτε δειλός ούτε τεμπέλης, σκέπτομαι: «Δεν ήταν θέλημα Θεού», και χωρίς να είμαι γελοία υπερήφανος που είμαι συγγραφέας, αντικρίζω τον εαυτό μου δίχως ντροπή ανάμεσα στους στρατηγούς και τους υπουργούς… Σταματώ∙ έχω ήδη φλυαρήσει πολύ. Η ζωή μας που είναι τόσο σύντομη προτρέπει να είμαστε λακωνικοί∙ Αλλά τι τα θέλετε; Η ίδια η ιδέα ότι δεν ζούμε αρκετά για να μπορούμε να συζητάμε πολύ, μας κάνει ενίοτε φλύαρους με τους φίλους μας.

Προχωρώ σε άλλα νέα: Η ανάμνησή σας εξακολουθεί να ζει στην Ρωσία. Η αυτοκράτειρα Ελισάβετ μου ανέθεσε ρητώς να σας μιλήσω για το ειλικρινές ενδιαφέρον της για σας: Είναι τόσο αληθινό! Και ο Αυτοκράτορας έχει πάντοτε την ίδια άποψη για το ήθος σας και τα εξαίρετα χαρίσματά σας. Μας τίμησε μία φορά με την επίσκεψή του στην πόλη και μας μίλησε πολύ για εσάς με έναν τρόπο που με ευχαρίστησε. Είμαι περισσότερο αφοσιωμένος σε αυτόν από ποτέ, χωρίς να διεκδικώ καμία ιδιαίτερη εύνοια, καμία επιρροή για κάτι, δηλαδή χωρίς να με απασχολεί αν έχω καμιά. Μόνο ο Θεός μπορεί να διαβάσει τις ψυχές των ανθρώπων! Θα σας μιλήσω για μία ανησυχία μας αυτές τις μέρες, η οποία ίσως να έχει περάσει, όπως το ελπίζω, προτού να λάβετε αυτό το γράμμα: Ο αγαπητός και καλός Αυτοκράτορας έχει έναν πυρετό από κρυολόγημα στο Ταγκανρόγκ. Δεν είναι κάτι επικίνδυνο, αλλά είμαστε ανήσυχοι. Όσο για την Αυτοκράτειρα Ελισάβετ, είχε την καλοσύνη να μου γράψει από τις 3 Νοεμβρίου ότι αισθανόταν καλύτερα, αν και τότε ήταν πολύ λυπημένη για τον θάνατο του Βασιλιά της Βαυαρίας.

Πώς να μην σας πω και μια λέξη για την οικογένειά μου; Όσο λιγότερο μου απομένει να ζήσω, τόσο περισσότερο αγαπώ την γυναίκα μου, την τόσο αγνή ως σύζυγο και ως μητέρα. Άλλωστε, είμαι πιο ευχαριστημένος από τις αρετές της παρά από την υγεία της: έχει ένα είδος άσθματος που με στενοχωρεί πολύ κάποιες φορές. Οι δύο δεσποινίδες μας είναι πολύ άξιες, και μερικές φορές μου φαίνεται ότι έχουν τόσο μυαλό όσο τέσσερις μαζί∙ αλλά δεν είναι εκθαμβωτικά όμορφες και τα πλούτη σίγουρα τους λείπουν εντελώς: καθόλου υποσχόμενες! Η τρίτη είναι ακόμη πολύ μικρή και πολύ αδιαμόρφωτη: Μόνον ο Θεός ξέρει αν θα γίνει πολύ όμορφη ή πολύ άσχημη! Ο μεγαλύτερος γιος μας, 11 ετών, είναι πολλά υποσχόμενος: Αν ζήσει, θα κάνει εντύπωση με την ευφυΐα του. Ο δεύτερος είναι όμορφος και χαριτωμένος χάρις στην τρυφερότητά του∙ ήδη κάνει συλλογή από σκουλήκια! Σας απαλλάσσω από τα νέα για τους δύο μικρότερους γιους∙ αλλά κρίνοντας από αυτές τις λεπτομέρειες που σας γράφω, βλέπετε πόσο σίγουροι είμαστε για τη φιλία σας!

2.

                                                                                                                                15/27. 7. 1827

Κυρία,

Δεν θα έφευγα από την Αγία Πετρούπολη χωρίς να σας πω αντίο και να ζητήσω την ευλογία σας. Σας γράφω λίγο πριν επιβιβαστώ στην άμαξα και μου είναι αδύνατο να εκφράσω με λόγια πώς αισθάνομαι γι’ αυτόν τον αποχωρισμό. Όμως, αυτό που απαλύνει τον πόνο, είναι η καλοσύνη με την οποία μου έκαναν την τιμή να με περιβάλουν ο Αυτοκράτορας και η οικογένειά του. Χαραγμένη στην καρδιά μου, αυτή η ανάμνηση θα με συνοδεύει παντού, και παντού θα μου δίνει το θάρρος, την δύναμη και την ελπίδα να εκπληρώνω κατά κανόνα τα καθήκοντά μου απέναντι στην πατρίδα που μου έκανε την τιμή να με υιοθετήσει, και σε εκείνη που μου έδωσε ο Θεός.

Πριν αφήσω την χριστιανική, φιλόξενη και όμορφη Ρωσία, πέρασα από την εκκλησία στο κάστρο και από το νεκροταφείο του Νιέφσκι. Οι ώρες αυτές δεν θα σβηστούν ποτέ από την μνήμη μου: Πήρα την ευχή των φίλων που δεν είναι πια κοντά μου, αλλά οι αγγελικές ψυχές τους με προσέχουν, θέλω να πιστεύω, και πάντα θα με προσέχουν. Ζήτησα την ευλογία τους, όπως ζητώ για ακόμη μία φορά, Κυρία, την δική σας. Ελπίζω να μην αμφιβάλλετε για τις ευχές που εκφράζω να σας δίνει ο Θεός κάθε παρηγοριά που τόσο σας αξίζει. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι φροντίζετε με τόσο σωστό τρόπο την μεγάλη και αγαπητή οικογένειά σας, την οποία χαιρετώ πολύ εγκάρδια.

Σας φιλώ τα χέρια, Κυρία: Σας παρακαλώ να δεχτείτε την φιλία μου και να πιστέψετε τα ειλικρινή αισθήματα σεβασμού που έχω για εσάς. Μην ξεχάσετε να δώσετε τους χαιρετισμούς μου στον Πρίγκιπα αδελφό σας και την Πριγκίπισσα σύζυγό του.

Αυτές οι γραμμές θα φτάσουν σε εσάς από τον Μπουτένιεφ που, ως συνήθως, δεν χάνει την ευκαιρία να μου δείχνει με συγκινητικό τρόπο πόσο καλός φίλος είναι.

Αντίο, για ακόμη μία φορά.

                                                                                Ι. Καποδίστριας.

Σημ.: Ο Νικολάι Μιχάιλοβιτς Καραμζίν (Николай Михайлович Карамзин, 1766 - 1826) ήταν Ρώσος συγγραφέας, που έμεινε στην ιστορία των ρωσικών γραμμάτων για τον κυρίαρχο ρόλο του στο μετασχηματισμό και την εξέλιξη της ρωσικής λογοτεχνίας και τη συγγραφή του μνημειώδους έργου Ιστορία του Ρωσικού Κράτους.